اندازه گیری فلزات سنگین در مواد غذایی

اندازه گیری فلزات سنگین در مواد غذایی

آنالیز و اندازه‌گیری فلزات سنگین در مواد غذایی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین شاخص‌های ارزیابی ایمنی و سلامت غذا مطرح است، زیرا حضور حتی مقادیر بسیار کم عناصری مانند سرب، کادمیوم، جیوه و آرسنیک می‌تواند پیامدهای جدی و بلندمدتی برای سلامت انسان به همراه داشته باشد. این عناصر سمی به دلیل ماهیت غیرقابل‌تجزیه و خاصیت تجمع‌پذیری، به‌تدریج در بافت‌های بدن انباشته شده و زمینه‌ساز بروز اختلالات عصبی، مشکلات کلیوی و کبدی، ناهنجاری‌های رشدی و افزایش خطر ابتلا به برخی بیماری‌های مزمن می‌شوند. منابع ورود فلزات سنگین به مواد غذایی بسیار متنوع بوده و شامل آلودگی خاک و آب‌های کشاورزی، استفاده از کودها و سموم شیمیایی، فعالیت‌های صنعتی، حمل‌ونقل و حتی تماس مواد غذایی با ظروف و بسته‌بندی‌های نامناسب است. با توجه به گسترش آلودگی‌های زیست‌محیطی و افزایش مصرف محصولات فرآوری‌شده، پایش مستمر و دقیق میزان فلزات سنگین در مواد غذایی امری ضروری به شمار می‌رود و نقش مهمی در حفظ سلامت جامعه، اطمینان از انطباق با استانداردهای ملی و بین‌المللی و افزایش اعتماد مصرف‌کنندگان ایفا می‌کند.

فرآیند آنالیز فلزات سنگین معمولاً با آماده‌سازی نمونه آغاز می‌شود که شامل خشک‌کردن، آسیاب و هضم شیمیایی با اسیدهای قوی مانند نیتریک یا مخلوط اسیدها است. این مرحله نقش کلیدی در آزادسازی کامل فلزات از ماتریس غذایی دارد و دقت نهایی نتایج تا حد زیادی به صحت آن وابسته است. انتخاب روش هضم مناسب باید با توجه به نوع ماده غذایی (جامد، مایع، پرچرب یا پروتئینی) و فلز مورد نظر انجام شود تا از تداخل‌های تحلیلی جلوگیری شود.

در مرحله اندازه‌گیری، از تکنیک‌های پیشرفته‌ای مانند طیف‌سنجی جذب اتمی (AAS)، پلاسمای جفت‌شده القایی با نشر نوری (ICP-OES) و پلاسمای جفت‌شده القایی با طیف‌سنجی جرمی (ICP-MS) استفاده می‌شود. هر یک از این روش‌ها مزایا و محدودیت‌های خاص خود را دارند؛ برای مثال ICP-MS به دلیل حد تشخیص بسیار پایین برای آنالیز عناصر در مقادیر ناچیز بسیار مناسب است. اعتبارسنجی روش، استفاده از مواد مرجع استاندارد و کنترل کیفیت مداوم از الزامات اساسی برای دستیابی به نتایج قابل اعتماد در آنالیز فلزات سنگین مواد غذایی محسوب می‌شود.