کانیهای سنگین (Heavy minerals) به کانیهایی گفته میشود که نسبت به بیشتر کانیهای تشکیلدهنده سنگها چگالی بالاتری دارند. به طور معمول، این کانی‌ها دارای چگالی بیش از ۲.۹ گرم بر سانتی‌متر مکعب تعریف می‌شوند. این کانی‌ها معمولاً در محیط‌های رسوبی یافت می‌شوند، به‌ویژه در ماسه یا سیلت، جایی که توسط فرآیندهای طبیعی مانند جریان آب، باد یا امواج متمرکز شده‌اند
ویژگی‌های کانیهای سنگین
چگالی
این کانی‌ها به‌طور قابل‌توجهی چگالی بیشتری نسبت به اکثر کانیهای دیگر دارند که آنها را در فرآیندهای رسوبی در آب یا هوا آسان‌تر می‌کند تا جدا شوند.
دوام
بسیاری از کانیهای سنگین به لحاظ شیمیایی مقاوم هستند و می‌توانند در برابر فرآیندهای هوازدگی مقاومت کنند و در رسوبات باقی بمانند.
خواص نوری
کانیهای سنگین معمولاً ویژگی‌های نوری متمایزی مانند دوشکستی یا چندرنگی نشان می‌دهند که در شناسایی آنها زیر میکروسکوپ کمک می‌کند.
نمونه‌هایی از کانیهای سنگین
- زیرکن (ZrSiO₄): بسیار مقاوم در برابر هوازدگی و به‌طور معمول در تعیین سن زمین‌شناسی استفاده میشود.
- روتایل (TiO₂): معمولاً در رسوبات پلاسری یافت میشود و در تولید تیتانیوم کاربرد دارد.
- مگنتیت (Fe₃O₄): مغناطیسی و اغلب در سنگ‌های آذرین و دگرگونی یافت میشود.
- ایلمینیت (FeTiO₃): منبع اصلی تیتانیوم و اغلب همراه با مگنتیت یافت میشود.
- گارنِت: در ساینده‌ها استفاده میشود و در سنگ‌های دگرگونی یافت میشود.
- تورمالین: در سنگ‌های آذرین و دگرگونی یافت میشود و به‌عنوان سنگ قیمتی نیز استفاده میشود.
- کرومیت (FeCr₂O₄): منبع مهم کروم است.
اهمیت کانیهای سنگین
مطالعات زمین‌شناسی: کانیهای سنگین برای درک منشأ (خاستگاه) سنگ‌های رسوبی و ردیابی تاریخچه انتقال و رسوب‌گذاری آنها استفاده می‌شوند. بسیاری از کانیهای سنگین برای اهداف صنعتی ارزشمند هستند، مانند استخراج فلزات (مانند تیتانیوم از روتایل و ایلمینیت، زیرکونیوم از زیرکن). در اکتشافات معدنی، کانیهای سنگین مانند کانیهای شاخص الماس (گارنِت، ایلمینیت) برای کمک به یافتن ذخایر احتمالی الماس استفاده می‌شوند. تجزیه و تحلیل کانیهای سنگین یک تکنیک کلیدی در زمین‌شناسی رسوبی است و به‌طور معمول در اکتشاف نفت، معدن و مطالعات محیط‌زیستی استفاده میشود.
