دو گروه از عناصر فلزی در لوازم آرایشی استفاده می شوند. در گروه اول فلزاتی مانند مس، روی و آهن وجود دارد که برای بدن نیاز هستند اما اگر از مقدار مجاز آن بیشتر شود، برای بدن مضر و خطرساز است. گروه دوم که شامل فلزاتی مانند جیوه، کادمیم و سرب است، علاوه بر این که وجود آن ها ضرورتی ندارد، برای بدن سمی هستند.
کاربرد آنالیز ICP در شناسایی فلزات سنگین مورد استفاده در لوازم آرایشی
از فلزات سنگین در لوازم آرایشی به عنوان تثبیت کننده، رنگدانه و شفاف کننده استفاده می شود. به عنوان مثال از سرب در رژلب ها، جیوه در کرم های روشن کننده پوست و کادمیم به عنوان رنگدانه در کرم ها استفاده می شود.
فلزات سنگین اثرات خیلی مخربی در بدن دارند و دلیل ایجاد بسیاری از بیماری ها هستند. این فلزات از راه های مختلفی از جمله منافذ پوست، مواد خوراکی و تنفس وارد بدن می شوند و اثرات جبران ناپذیری در بدن دارند. به همین دلایل و به دلیل این که فلزات سنگین آلایندگی خیلی بالایی دارند، باید موادی که انسان با آن ها سروکار دارد و یا مصرف می کند، مورد بررسی و آنالیز قرار بگیرد. یکی از دسته محصولاتی که انسان ها خیلی با آن ها سروکار دارند و احتمال وجود فلزات سنگین در آن ها بسیار زیاد است، مواد آرایشی و بهداشی هستند.
لوازم آرایشی چون مستقیما روی پوست، ناخن و یا مو استفاده می شوند، خیلی مهم است که ترکیبات آن ها برای انسان بی خطر باشد. فلزات سنگین مانند سرب، جیوه، کادمیوم، آرسنیک و نیکل و همچنین آلومینیوم که به عنوان فلز سبک طبقه بندی می شود، در انواع مختلفی از لوازم آرایشی (مواد آرایشی رنگی، محصولات مراقبت از صورت و بدن، لوازم آرایشی مو، لوازم آرایشی گیاهی و غیره) وجود دارند. علاوه بر این، عناصری مانند مس، آهن، کروم و کبالت نیز در محصولات آرایشی و بهداشتی هم وجود دارند که ضروری، اما مضر هستند.
فلزات موجود در لوازم آرایشی ممکن است مستقیماً در پوست تاثیر بگذارند یا از طریق پوست جذب خون شوند، در بدن تجمع کنند و اثرات سمی در اندام های مختلف داشته باشند.
از چه روشی برای آنالیز لوازم آرایشی استفاده می شود؟
دستگاه پلاسمای جفت شده القایی یا ICP به دلیل حساسیت، دقت و سرعت بالا در بسیاری از زمینه های تحقیقاتی و آزمایشگاهی استفاده زیادی دارند. با استفاده از این دستگاه می توانیم فلزات، ترکیبات آلی و غیر آلی را شناسایی و تحلیل کنیم. آنالیز ICP مناسبترین روش برای آنالیز و تجزیه و تحلیل فلزات سنگین موجود در لوازم آرایشی و منابع دیگر مانند محیط زیست، مواد غذایی، داروها و ... است.
شکل 1: آنالیز ICP از جمله روش های آنالیز عنصری است که برای تعیین غلظت عناصر کاربرد دارد. این آنالیز از روش های طیف سنجی نشری است که بر اساس شدت امواج تابیده شده از اتم های عناصر هنگام بازگشت از حالت برانگیخته کار می کند.
حدود مجاز و مقایسه میزان فلزات در لوازم آرایشی
بنابر گفته سازمان غذا و دارو حد مجاز بسیاری از فلزات سنگین در لوازم آرایشی حداکثر بین 10ppm تا 20ppm است. اگر چه این موضوع درباره برخی فلزات دیگر صدق نمیکند؛ به عنوان مثال تاکید شده است که مقدار سرب باید کمتر از 10ppm باشد و یا از کادمیم کلا استفاده نشود. اما در قوانین مربوطه، هیچ حد و حدود مشخصی وجود ندارد.
مقایسه میزان هر فلز در لوازم آرایشی مختلف بر اساس حداکثر غلظت، محتویات فلزات سنگین به ترتیب کاهشی زیر مرتب شدند: Al > Pb > Cu > Cr > Mn. > Ni > Hg > As > Co > Cd در محصولات شامپویی، Al > Cu > Pb > Cr > Mn > Ni > As > Co > Hg > Cd در محصولات صابونی، و Al > Cu > Mn > Pb > Cr > Co > Ni > Cd > As > Hg در خمیردندان ها.
البته غلظت فلزات به برندهای خاص، نوع محصول، رنگ یا هزینه مربوط است.
